LAPORAN 
SIMPOSIUM BAHASA RUNGUS 31 MEI 2002

(ANJURAN KELAB KEPIMPINAN RUNGUS DUSUN, KUDAT, SABAH (KELAB KRD).)

Ahli Simposium

1. Pdt. Tpk. Jimmy Asam (Perasmi Simposium)Timbalan Presiden PCS

2. En. Johori Botohong (Pengerusi Simposium)
Presiden RDLC
B.Sc. Comp. Ed. (Hons) UTM

3.OKK Jamalun Ojimal
Ketua Daerah Matunggong
Naib Yang Dipertua RDLC
Pemegang Amanah SAMORA

4. En. Jotiris Rumunjin (Setiausaha Simposium)
B. A. Hons. UKM

5. Cik Christine Dreiheller (Penceramah 1)
Pengkaji Bahasa dari SIL
MA

6.Tpk. Peter Osingko Taganau (Penceramah 2)
Pengkaji Bahasa / Penterjemah Alkitab PCS
Timbalan Ketua Bahagian PBS N4 Matunggong

7.En. Hendry Gonduman
Ketua Bahagian PBRS N4 Matunggong
SJCE

8.En. Jainal Amambing
Pelukis bebas
STPM

9.En. Jeffry Kuah
Pegawai Eksekutif
B. Comm. (UPM), DPA UITM

10.En. Jopilin Mongimbal
Penolong Kanan Pentadbiran SM Lok Yuk Kudat
B. Ed. (Hons) USM

11. WKAN Matius Asang
Wakil Ketua Anak Negeri

12.En. Mojingkin Majampan
Juruteknik Pertanian

13.En. Musilim Gudang
Pengerusi Wilayah 1, PCS

14.En. Robin Mahadul Magasap
Mahasiswa Sarjana Muda Pendidikan Pengajian Bahasa Melayu

15.En. Oriun Morindu
Bendahari Agung PBRS

PENGENALAN

Simposium bahasa Momogun Rungus 31 Mei 2002 diadakan bagi membolehkan perbincangan secara ilmiah dilakukan untuk menetapkan sistem ejaan bahasa Momogun Rungus yang bersistem, mudah difahami dan digunakan oleh penutur bahasa Rungus serta tidak mengelirukan.

Fakta-fakta yang dipertimbangkan sebelum keputusan dibuat ialah:

1. Tidak ada sekolah yang mengajar sistem ejaan bahasa Momogun Rungus kepada penutur bahasa Momogun Rungus. Oleh itu sekiranya sistem ejaan yang dibuat sukar/mengelirukan, masalah dihadapi untuk mengajar dan menyebarluaskan sistem tersebut kepada penutur bahasa Momogun Rungus.

2. Semua penutur bahasa Momogun Rungus telah mahir dengan sistem ejaan bahasa melayu. Oleh itu sistem ejaan yang mirip dengan sistem ejaan bahasa Melayu mudah difahami dan diterima oleh penutur bahasa Momogun Rungus dan sistem yang sebaliknya agak sukar digunakan.

Ciri-ciri sistem ejaan bahasa Momogun Rungus yang dibentuk, dijangka,

1. Tidak mengelirukan pengguna.

2. Dapat diterima dengan mudah oleh majoriti penutur bahasa Momogun Rungus tanpa rungutan yang munasabah.

3. Dapat memberi gambaran yang paling hampir dan dianggap munasabah, terhadap bunyi sebutan dalam bahasa Momogun Rungus.

Keputusan Perlaksanaan

Dipersetujui bahawa keputusan simposium ini, dilakukan pilot test. Ini dilakukan dengan menyarankan kepada Jawatankuasa Penerbitan atau EXCO PCS untuk menggunakan sistem ejaan baru ini di dalam penerbitan Berita PCS. Bersama Berita tersebut disertakan borang maklumbalas bagi mengetahui pandangan pembaca mengenai sistem ejaan baru ini. Berita PCS tersebut akan diedarkan kepada 335 jemaat di seluruh PCS.

Simpsoium akan diadakan semula setelah mengetahui maklumbalas daripada pembaca, untuk menambahbaik sistem ejaan baru yang telah dibentuk.

Ahli-ahli simposium berharap keputusan simposium ini dapat diterimapakai oleh semua pihak termasuk PCS, SAMORA, KDCA dan KLF.

Keputusan Sistem Ejaan Baru

1. Alofon [b] plosif dan [d] plosif diwakili oleh masing-masing huruf b dan d (tidak bertanda).

Alofon [b] inplosif / plosif not strident dan [d] inplosif / plosif not strident diwakili oleh masing-masing huruf b̀ dan huruf d̀ (huruf bertanda ̀ ).

Contoh penggunaan [b] inplosif / plosif not strident dan [d] inplosif / plosif not strident

Contoh:
b̀anat, b̀inatang, b̀ad̀u, d̀amat, b̀antug, ad̀at

Contoh penggunaan [b] plosif strident dan [d] plosif strident

Contoh:
kuĺub, aĺad, andaha, ĺambang

Didapati:

1. [d] dan [b] plosif jika terletak di hujung perkataan.

2. [d] plosif jika terletak selepas huruf n.

3. [b] plosif jika terletak selepas huruf m.

2. Bunyi frekatif di antara huruf l dan sebarang huruf vokal seperti contoh di bawah, ditanda dengan simbol tona ́.

Contoh:
Ĺaĺang, aĺad, ĺabu, buĺud, kuĺub, aĺud, ĺanjang, ĺaĺapos, ĺimo, miĺo, ĺanut

Huruf L yang tidak mempunyai kesan frekatif tidak diberi sebarang tanda. 

Contoh: Lanjang, lanut, layam, milo, b̀antal dan monulun

Didapati [l] yang tidak mempunyai frekatif adalah:

1. bahasa pinjaman

2. Huruf l yang berada di hujung perkataan

3. Peggunaan i

Diputuskan bahawa:

Penerangan:
i membawa maksud ‘si’ seperti yang digunakan di dalam bahasa Melayu pasar. Ia dijarakkan dari kata ganti diri.  Contohnya:

• i okoi boleh ditulis yokoi
• i amai boleh ditulis yamai
• i inai boleh ditulis yinai

Bagaimanapun i okoi, i amai dan i inai adalah tidak salah.

Diputuskan:

i jika diletakkan dihujung perkataan membawa maksud ‘masih’ atau ‘juga’. Ia perlu dihubungkan dengan perkataan yang menggunakannya dengan tanda sengkang ‘-‘. 
Contohnya:

• karabau-i
• kala-i

Manggai mempunyai dua maksud iaitu mahu bersahabat dan pisang. Kedua-dua maksud perkataan ini hanya boleh diketahui melalui ayat. Contoh ayat:

• Manggai-i i Jotiris d̀i Jamalun.
• Amu manggai i Jotiris d̀i Peter.
• Minanahak i Peter dot sangkazu ot manggai.
• Iĺo b̀o d̀iĺo nga manggai-i okon ko monulun.

4. Diftong

Diputuskan bahawa terdapat 5 diftong dalam bahasa Momogun Rungus iaitu [ai], [au], [oi], [ou] dan [ui]. Contoh penggunaannya:

•  Vaĺai untuk diftong ai
• Ad̀au untuk diftong au
• Ĺongoi untuk diftong oi
• Tokou untuk diftong ou
• Ĺungui untuk diftong ui

Sementera diftong iu tidak diterimapakai. Di dapati maliw lebih tepat bunyinya berbanding maliu dan nizuw lebih tepat berbanding nizu.

5. Penggunaan Sengkang hanya dilakukan sekirannya kata dasar di dalam sesuatu perkataan digandakan. Sebagai contoh: 
   
      - miaambat-ambat dan miraraat-raat.

Penggunaan lain ialah untuk menghubungkan i dengan kata dasar seperti yang dibincangkan di dalam perkara 3 di atas.

Ahli-ahli simposium bersetuju untuk membuat penyelidikan semula memgenai penggunaan sengkang dan melaporkannya di dalam simposium akan datang.

Penutup

Keputusan simposium ini dilakukan melalui perbincangan secara ilmiah serta adil tanpa melibatkan emosi dan perasaan syak wasangka. Semua ahli simposium bertanggungjawab di atas keputusan simposium ini.